Doğum kontrol yöntemleri, gebelik istenmediği durumlarda uygulanması gereken yöntemleri ifade etmektedir. Cinsel ilişki sonrasında gebelik riskini en az indirmek için doğum kontrol yöntemleri mutlaka uygulanmalıdır.
Kadınlar ve erkekler için farklı doğum kontrol yöntemleri olsa da kadınlar için doğum kontrol yöntemleri daha fazladır. Modern yöntemler arasında gebeliği önleyen haplar ve rahim içi spiraller en etkili yöntemler arasında yer almaktadır.
Günümüzde modern gebelik önleyici yöntemlerin gelişmesiyle istenmeyen gebelik durumunun önlenmesi mümkün hale gelmiştir. Erkek doğum kontrol yöntemleri ve kadın doğum kontrol yöntemleri arasında doğum kontrol hapları, rahim içi araçlar ve kondomlar en sık tercih edilen yöntemler arasında yer almaktadır.
Genel çerçevede incelendiğinde doğum kontrol yöntemleri 5 farklı gruba ayrılmaktadır. Hormonal yöntemler, rahim içi araçlar, doğal yöntemler ve cerrahi uygulamalar olarak sınıflandırılabilir. Ertesi gün hapları ve diğer tüm yöntemler arasından tercihe göre seçim yapılabilir.
Cinsel ilişkide gebeliğin istenmediği ve planlanmadığı durumlarda doğum kontrol yöntemleri uygulanmaktadır. Kadın ve erkekler için farklı doğum kontrol yöntemleri bulunmaktadır. Aynı zamanda bu yöntemler uygulama şekillerine göre de farklılık göstermektedir. Kadın doğum kontrol yöntemleri arasında yaygın olarak tercih edilen yöntemlerden bazıları şunlardır:
Erkeklerde ise doğum kontrol yöntemlerinden bazıları şunlardır:
Uygulama yöntemleri ve başarı oranlarına göre bireylerin kendilerine en uygun doğum kontrol yöntemlerini seçmesi ve kullanmaları gerekecektir. Bu kapsamda doğru yöntemler ile korunmak önemlidir. Genelde 40 yaş üstü doğum kontrol yöntemleri seçilirken daha geleneksel yöntemlere başvurulması önerilmektedir. Hormonal yöntemler ile rahim içi araçlar ve cerrahi uygulamalar da bu kapsamda doğum kontrol yöntemi olarak sıklıkla kadın ve erkekler tarafından tercih edilmektedir. Uzun vadede üreme sağlığını olumsuz etkileyecek yöntemlerden ise kaçınılması son derece önemlidir. Bazı yöntemler üreme sağlığını olumsuz etkileyebilmektedir.
Modern uygulamalar arsında birçok doğum kontrol yöntemi bulunmaktadır. Genel hatları ile günümüze uygulanan yaygın gebeliği önleme yöntemleri kısaca şu başlıklarda toplanmaktadır:
Aylık iğneler ya da doğum kontrol hapları gibi hormonal yöntemler tercih edilmeden önce kişilerin genel sağlık durumunun buna uygun olup olmadığının tespit edilmesi gerekiyor.
Doğum kontrol yöntemleri gebelik istemeyen tüm çiftler için uygundur. Ancak bireylerin genel sağlık durumu ve kişisel tercihlerine göre bu korunma yöntemlerinden en uygun olanı seçmeleri önemlidir. Tüm doğum kontrol yöntemleri herkes için faydalı olmayabilir. Bu nedenle doğru yöntem seçilmesi şarttır. Hormonsuz doğum kontrol yöntemleri özellikle genel sağlık durumu bu yöntemler için uygun olmayan kişiler için önerilmektedir.
Genelde ertesi gün hapları gibi korunma yöntemleri yan etkileri ve uzun vadede oluşturacağı etkiler ile çok sık kullanılmaması önerilmektedir. Genelde kondomlar ve rahim içi araç kullanımı yaygın bir korunma yöntemi olarak tercih edilmektedir.
Doğum kontrol yöntemlerini kullanmayı düşünen kişilerin bazı detaylara dikkat ederek bu yöntemleri tercih etmeleri gerekecektir. Genel sağlık durumu, yaş, cinsel aktivite ve gebelik isteği durumuna göre modern doğum kontrol yöntemleri tercih edilebilir. Kişilerin hastalık geçmişi ve mali durumları da bu yöntemler belirlenirken dikkate alınmaktadır. Bazı korunma yöntemleri maliyetli olabileceği için tüm detayların doğru değerlendirilmesi gerekmektedir.
Çiftlerin tercih edecekleri cinsel korunma yolları türüne göre birçok farklı şekilde uygulanabilmektedir. En kolay ve pratik yöntemler arasında kondom kullanımı yer almaktadır. Cinsel ilişki sırasında penisin üzerine takılarak korunma sağlanır. Kondomlar aynı zamanda cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamasıyla da aktif cinsel hayatı olan kişilerin tercih etmeleri gereken yöntemler arasında yer almaktadır.
Diğer bir pratik ve yaygın kullanılan yöntem ise oral kontraseptifiler yani doğum kontrol haplarıdır. Doğum kontrol hapları, her gün aynı saatte ağız yoluyla alınmalıdır. İlaç talimatlarına göre kullanımı önemlidir. Doğum kontrol yöntemleri ppt ve diğer yöntemler ile etkili hale gelebilmektedir.
Doğum kontrol iğnesi ve enjeksiyonu yöntemleri ise belirli aralıklar ile uygulanmalıdır. Bunların yanı sıra cerrahi bazı doğum kontrol yöntemleri de bulunmaktadır. Doğum kontrol yöntemleri tüp bağlatma işlemleri gibi fallop tüpleri bağlanarak kadın üreme hücresi olan yumurta ile spermin bir araya gelmesi engellenebilir.
Nuvaring ya da diğer bir ifadeyle vajinal halka, vajinaya yerleştirilen bir doğum kontrol yöntemidir. Tüp bağlama ya da vazektomi gibi kalıcı yöntemler dışında bu yöntemde düzenli olarak değişim yapılmalıdır. En etkili doğum kontrol yöntemi tercihlerinde kişilerin kendi kişisel tercihleri ve genel sağlık durumları dikkate alınmalıdır.
Adından da anlaşılacağı üzere doğum kontrol yöntemlerinin en büyük avantajı gebeliğin önlenmesidir. Ayrıca bu yöntemlerin birçoğu cinsel yolla bulaşan hastalıkları da önlemektedir. Sağlıklı bir cinsel ilişki için doğum kontrol yöntemlerine başvurulması şarttır. Cinsel ilişkiden önce uygulanacak bu yöntemler ile doğum riski en aza indirilir. Ancak günümüzde uygulanan tüm doğum kontrol yöntemlerinin gebeliği önlemede başarı oranı aynı değildir.
Doğru bir doğum kontrol yöntemleri takvim yöntemi sayesinde gebelik riski en aza indirilebilir. Genel çerçevede doğum kontrol yöntemlerinin avantajları ise şunlardır:
Doğum kontrol yöntemleri arasında yer alan tüplerin bağlanması ve diğer kalıcı yöntemlere başvurulmadan önce tercihler mutlaka doğru değerlendirilmelidir. Op. Dr. Nurettin Türktekin, modern doğum kontrol yöntemleri alanında başarı oranı yüksek tedaviler ile süreci sizin için kolaylaştırmaktadır.
Yumurtalık kistleri, yumurtalığın içinde görülen içi sıvı ile dolu kese veya keseciklerdir. Normalde her adet döneminde overler içinde yumurta hücresini taşıyan ve boyutları 3 cm'ye ulaşabilen folikül adı verilen kist oluşur. Sonra bu kist çatlar ve yumurta açığa çıkar. Gençlerde yumurtlama sorunu olan kızlarda çatlayamayan normal ya da fizyolojik folikül kistleri her ay büyüyerek 5-10 cm ye ulaşabildikleri gibi polikistik over diye adlandırdığımız küçük 0.5-1 cm boyutlarında dizi halinde çok sayıda görülebiliyor. Bu fonksiyonel olan kistlerin dışında iyi veya kötü huylu yumurtalık kistleri de her yaş grubunda görülebilmektedir.
En sık görülen fonksiyonel yumurtalık kistleri dışında kistler iyi veya kötü huylu tümöral kistler şeklinde olabilirler. Ayrıca enfeksiyon sonucunda apse şeklini almış kistler görülebilir ki bu duruma genellikle ağrı ve yüksek ateş eşlik eder.
En iyi doğum kontrol yöntemi olarak kesin sonuç veren bazı cerrahi işlemler gösterilebilir. Tüplerin bağlanması, deri altı implantları ve hormonlu spiral kullanımı en güvenli doğum kontrol yöntemleri arasında sayılmaktadır. Erkeklerde ise vazektomi, sperm kanalarının kesilmesi ve bağlanması ile uygulanan bir cerrahi yöntem olarak kesin sonuçlar verebilmektedir.
Cinsel birliktelik sırasında korunmak birçok yönden önemlidir. Ancak bu korunma yöntemlerinin hepsi %100 başarı oranına sahip değildir. Bu nedenle prezervatif kullanılmış olsa bile gebelik riski bulunmaktadır. En sağlıklı doğum kontrol yöntemi kullanılmış olsa da yanlış uygulamalarda risk artmaktadır. Örneğin tek başına kondom kullanılmasında başarı oranı genelde %88 olarak görülmektedir. Diyafram kullanımında ise bu oran yüzde 94’lere kadar çıkabilmektedir. Bu yönüyle korunma olduğu halde hamile kalmak mümkündür.
En bilinen ve geleneksel doğum kontrol yöntemlerinden biri olan geri çekme risk oranı da en yüksek uygulamalarda biridir. Bu yöntem temelde erkeğin cinsel ilişki sırasında boşalmadan hemen önce penisini vajinadan çıkararak dışarı boşalmasını ifade eder. Gebeliği önleyici yöntemler arasında bu uygulama risk faktörünün yüksek olması nedeniyle tercih edilmesi önerilmez.
