Doğum kontrol yöntemleri istenmeyen hamileliklerin önüne geçmek için eski medeniyetlerden itibaren kullanılmaktadır. Hem erkekler hem de kadınlar tarafından geçmişten günümüze kadar pek çok farklı doğum kontrol yöntemi uygulanmıştır. Daha önceki yıllarda bitkisel yöntemler kullanılırken günümüzde daha modern yöntemlere geçilmiştir. Aile planlamasını yapmak, hastalıkların ve istenmeyen hamileliklerin önüne geçmek için birçok doğum kontrol yöntemi vardır. Kişinin yaşına, sağlık durumuna, herhangi bir hastalığının olup olmadığına göre en uygun doğum kontrol yönteminin belirlenmesi için her zaman bir uzmana danışılması gerekir.
Doğum Kontrol Yöntemleri Nelerdir?
Günümüzde hamileliklerden korunmak için kullanılan birçok doğum kontrol yöntemi vardır. En sık kullanılan yöntemler arasındaysa doğum kontrol hapları ve rahim içi spiraller yer alır. Bu yöntemlerin dışında kadın ve erkeğin kullanabileceği farklı gruplara ayrılan yöntemler de mevcuttur.
Hormonal yöntemler, rahim içi araçlar, bariyer yöntemleri, cerrahi yöntemler ve doğal yöntemler olarak gruplandırabileceğimiz doğum kontrol yöntemleri kendi içlerinde de farklı çeşitlerde uygulanabilir.
Hormonal Doğum Kontrol Yöntemleri:
- Doğum kontrol hapları
- Doğum kontrol iğneleri
- Cilt altı implant uygulamaları
Rahim İçi Araçlar
- Normal spiral
- Hormonlu spiral
Bariyer Yöntemleri
- Prezervatif
- Diyafram
- Spermisitler
Cerrahi Yöntemler
- Kadınlarda tubal sterilizasyon
- Erkeklerde vazektomi
Doğal Yöntemler
- Geri çekilme yöntemi
- Takvim yöntemi
Doğum Kontrol Hapları
Doğum kontrol hapları günümüzde en çok kullanılan yöntemlerden birisidir. Genellikle 21 tabletlik paketler halinde satılan doğum kontrol hapları düzenli kullanımla birlikte %99 oranında etkilidir. Hapları kullanmayı bıraktıktan sonra hamileliği engelleyen faktörler ortadan kalktığı için çiftler bebek sahibi olabilirler.
Doğum Kontrol Hapı Kullanımı
Adet dönemiyle birlikte kullanılmaya başlayan doğum kontrol hapları 21 gün boyunca aralıksız kullanılırlar. Haplar bittikten sonra bir haftalık ara verilir ve adet kanaması başlar. Bir hafta sonunda haplara tekrar başlanır. 28 günlük paketlerin kullanımında herhangi bir ara verilmeden ilaçların kullanılması gerekir.
Doğum Kontrol Haplarının Yararları ve Yan Etkileri
Doğum kontrol hapları hamileliği önlemenin dışında birçok yararlı etkiye de sahiptir.
- Adet kanamasının azalması
- Adetlerin daha düzenli hale gelmesi
- Rahim enfeksiyonları azaltması
- Dış gebeliği önlemesi
- Yumurtalık kanseri riskinin ve yumurtalık kistlerinin görülme sıklığını azaltması hapların yararları arasındadır.
Doğum kontrol haplarının bulantı, baş ağrısı, meme hassasiyeti ve ara kanama gibi yan etkileri olabilir. Bu yan etkilerin düzelmemesi durumunda doktora danışarak farklı bir yönteme başlayabilirsiniz.
Doğum Kontrol İğneleri
Hap kullanımı dışında uygulanan bir diğer yöntem doğum kontrol iğneleridir. Kolay uygulanması ve uzun süreli koruma sağlaması açısından sıkça tercih edilen bir yöntemdir. Hormon seviyesini dengeleyerek hamileliğin önüne geçen doğum kontrol iğnesi rahmin içindeki mukusun kalınlaşmasını ve spremlerin geçişini engeller.
Doğum Kontrol İğnesinin Kullanımı
Aylık veya 3 aylık periyotlar şeklinde kullanılan doğum kontrol iğneleri %99 oranında etkilidir. Aylık iğneler hem progesteron hem de östrojen hormonu içerir. 3 aylık iğnelerin içeriğindeyse sadece progesteron vardır. İğnelerin kullanımı adet döneminin ilk 5 gününde bir uzman eşliğinde kas içine enjekte edilerek yapılır.
Doğum Kontrol İğnelerinin Yan Etkileri
Adet düzensizliği, uzun süre adet görememe, meme hassasiyeti ve cinsel istekte azalma gibi geçici yan etkiler görülebilir.
Cilt Altı İmplant Uygulamaları
Cilt altı implantlar ya da diğer adıyla deri altı çubuğu doğum kontrolünde kullanılan diğer yöntemlerden birisidir. 3 yıla kadar hamileliğe karşı koruma sağlayan doğum kontrol çubukları salgıladığı progesteron hormonu sayesinde rahim ağzındaki mukusu kalınlaştırarak sprem geçişini engeller.
Doğum Kontrol Çubuğu Kullanımı
Doğum kontrol çubuklarının uygulaması diğer yöntemler gibi adet döneminde yapılır. Kolun üst kısmında deri altına yerleştirilen küçük ve ince bir çubuk sayesinde doğum kontrolü sağlanmış olur.
Doğum Kontrol Çubuğunun Yan Etkileri
Derialtı implantlarında en sık dile getirilen yan etki adet düzensizliğidir. Kilo alma, baş ağrısı, cinsel isteksizlik ve meme hassasiyeti diğer yan etkilerdir.
Rahim İçi Araçlar
Rahim içi spiraller uzun vadeli ve etkili koruma sağlayan yöntemlerden biridir. Esnek bir yapıya ve 3-4 cm büyüklüğüne sahip olan rahim içi spiraller doktor kontrolü altında rahim içine yerleştirilen spirallerin bakır içeren normal spiral ve hormonlu spiral olmak üzere 2 çeşidi vardır.
Bakır içeren normal spiraller 10 yıla kadar koruma sağlarken hormonlu spiraller 5 yıla kadar etkilidir.
Rahim İçi Spirallerin Yan Etkileri
Genel bir yan etkisi bulunmayan spirallerin bazı kişilerde adet döneminin uzaması ve kasıklarda ağrıya sebep olduğu görülebilir. Bunların dışında spiralleri HPV gibi cinsel yolla bulaşan hastalıkları taşıyan kişilerde kullanılması uygun değildir.
Prezervatif
Erkeklerde doğum kontrol yöntemleri arasında en çok tercih edilen yöntemlerden birisi olan prezervatif (kondom) kullanımı doğum kontrolünün yanında bulaşıcı hastalıklara karşı da koruyucu özelliğe sahiptir.
Prezervatif Kullanımı
İlişkiye girmeden önce erekte olan penise kondomun geçirilmesi gerekir. Patlak olup olmadığı kontrol edildikten sonra penisin ucundan sonuna kadar tamamını kapsayacak şekilde geçirilen prezervatif erkeklerde doğum kontrolünü %98 oranında sağlamaktadır.
Lateks alerjisi olanların dışında kişilere yan etkisi bulunmayan prezervatiflerin erken boşalmayı önleme, cinsel yolla bulaşan hastalıkların önüne geçme gibi yararları vardır.
Diyafram
Kadınlarda doğum kontrol yöntemlerinden olan diyafram lateksten üretilen ve rahim ağzına yerleştirilen bir kontrol aracıdır. İlaç veya diğer yöntemleri tercih etmeyen kadınların kullandığı diyafram doğum kontrolünde %94 etki sağlar.
Diyafram Kullanımı
Diyafram kullanmadan önce bir uzmana danışılmalı ve kişi için en uygun diyafram boyutu belirlenmelidir. Daha önce diyafram kullanmayan kadınlar için nasıl kullanılacağının uygulamalı olarak gösterilmesi önemlidir. Cinsel ilişkiden önce diyaframı yerleştirmeniz ve bittikten sonra çıkarmanız gerekir.
Spermisitler
Fitil, jel veya krem gibi alternatifleri bulunan spermisitler kadın tarafından ilişki öncesi vajenin içine yerleştirilir. Sperm öldürücü özelliği bulunan spermisitler ilişki sırasında spermlerin rahim ağzına girişini engeller. Spermisit kullanılan ilişkilerden sonra en az iki saat duş almamanız gerekir.
Spermisitlerin Kullanımı
Vajenin içine yerleştirilerek kullanılan spermisitler sayesinde %91 oranında koruma sağlamış olursunuz.
Spermisitin Yan Etkileri
Spermisitlerin içeriğinde alerjiniz olan bir kimyasal bulunuyorsa kaşıntı ve kızarıklık gibi yan etkiler görülebilir. Uzun süreli kullanımlarda idrar yolu enfeksiyonuna sebep olabilir.
Tubal Sterilizasyon (Tüp Ligasyonu)
Kadınlarda kullanılan tubal sterilizasyon yöntemi cerrahi müdahale gerektiren doğum kontrol yöntemleri arasındadır. Laparoskopik ameliyat yöntemi kullanılarak yapılan tubal sterilizasyon işlemi tüp bağlatma olarak da bilinir. Tüp bağlatma operasyonu kalıcı olarak gebeliğin önüne geçer. 35 yaş üstü kadınlar için önerilir.
Vazektomi
Erkeklerde doğum kontrol yöntemleri arasında olan vazektomi sperm kanallarının bağlanmasıyla yapılan cerrahi bir işlemdir. Erkeklerde tüp bağlatma yönteminde kişi tekrar çocuk sahibi olamaz.
Geri Çekilme Yöntemi
Geri çekilme yöntemi en sık kullanılan doğal doğum kontrol yöntemidir. Diğer yöntemlere göre daha fazla hamilelik riskli vardır. Korunma oranı %60 civarlarındadır.
Takvim Yöntemi
Kadınlarda yumurtlama dönemleri hesaplanarak uygulanan doğum kontrol yöntemidir. Adet döngüleri düzenli olan kadınlarda hesaplanması daha kolay olan takvim yöntemi hamileliğe karşı %75 koruma sağlar.
Doğum Kontrol Yöntemleri Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
- En iyi doğum kontrol yöntemi nedir?
En iyi doğum kontrol yöntemi olarak görülen doğum kontrol hapları düzenli kullanımda %99 oranında koruma sağlar. Doğum kontrol iğneleri ve doğum kontrol çubukları da gebeliğe karşı yüksek koruma sağlayan yöntemlerdendir.
- En sağlıklı korunma yolu nedir?
İlişkilerde ve istenmeyen gebeliklere karşı en sağlıklı korunma yöntemi doğum kontrol haplarının düzenli kullanımıyla sağlanabilir. Doğum kontrol hapı dışında prezervatif kullanımı da sağlıklı korunma yöntemlerinden birisidir.
- Kaç çeşit doğum kontrol yöntemi vardır?
Hormonal yöntemler, rahim içi araçlar, cerrahi yöntemler, doğal yöntemler ve bariyer yöntemleri gibi farklı ana gruplara ayrılan çeşitli doğum kontrol yöntemleri vardır. Doğum kontrol hapları, spiral yöntemi, korunma iğneleri gibi farklı alt çeşitler mevcuttur.
